Kast nedir sosyoloji ?

Kast Nedir Sosyoloji? İnsan Toplumlarının Görünmez Sınıflarına Yolculuk

Bazı kavramlar vardır ki sadece tarih kitaplarında değil, bugün attığımız her adımda, kurduğumuz her ilişkide yankı bulur. “Kast” da bunlardan biri. Belki kulağa uzak, egzotik ya da sadece Hindistan’a özgü bir olgu gibi geliyor olabilir. Oysa kast, insan toplumlarının yapısını anlamak için en temel anahtarlardan biridir. Bu yazıda sizi, hem verilerle hem de gerçek insan hikâyeleriyle örülü bir yolculuğa davet ediyorum. Çünkü kastı anlamak, yalnızca geçmişi değil, bugünümüzü de anlamaktır.

Kast Nedir? Sosyolojik Bir Tanım

Kast Sistemi: Doğuştan Gelen Toplumsal Konum

Kast, sosyolojide bireyin doğuştan kazandığı, değiştirilemez bir toplumsal statü sistemini ifade eder. En belirgin örneği Hindistan’da görülen bu yapı, insanları doğdukları aileye göre katı sosyal tabakalara ayırır. Kişinin mesleği, evleneceği kişi, sosyal çevresi hatta dini ritüellerdeki yeri bile bu tabakalaşma tarafından belirlenir. Bu yönüyle kast sistemi, modern toplumlarda gördüğümüz sınıf farklılıklarından çok daha derindir; çünkü burada bireysel çaba, eğitim ya da ekonomik başarı çoğu zaman statüyü değiştirmez.

Tarihten Günümüze Kastın İzleri

Kast sisteminin en yaygın ve bilinen şekli Hindu toplumundaki “varna” ve “jati” ayrımlarıdır. Varna, toplumu dört ana sınıfa ayırır: Brahmanlar (din adamları), Kşatriyalar (savaşçılar), Vaisyalar (tüccarlar) ve Sudralar (işçiler). Bu dört ana grubun dışında kalan “Dalitler” ya da “dokunulmazlar” ise tarih boyunca sistemin en altında yer almıştır. Modern Hindistan’da 1950’de yasalarla kaldırılmış olmasına rağmen, UNESCO’nun 2022 raporuna göre yaklaşık 200 milyon Dalit hâlâ sosyal dışlanma ve ayrımcılıkla karşı karşıya.

Verilerle Kastın Toplumsal Etkileri

Eğitim ve Ekonomide Fırsat Eşitsizliği

Dünya Bankası’nın 2021 verilerine göre, Hindistan’da Dalit kökenli bireylerin yükseköğretime erişim oranı yalnızca %13,5 iken, üst kastlara mensup bireylerde bu oran %40’ı aşıyor. Bu fark sadece eğitimle sınırlı değil; gelir düzeyinde de derin uçurumlar var. Ortalama gelir, üst kastlarda Dalitlerin yaklaşık iki katı seviyesinde seyrediyor. Bu veriler, kast sisteminin sadece kültürel değil, ekonomik bir mekanizma olduğunu da ortaya koyuyor.

Günlük Hayatta Ayrımcılığın Yüzleri

Sosyolog Suraj Yengde’nin saha araştırmalarına göre, kırsal bölgelerde hâlâ Dalitlerin bazı tapınaklara girmesi yasak, aynı kuyudan su almalarına izin verilmiyor. Bu tür uygulamalar, kastın sadece teorik bir sosyal yapı değil, günlük hayatta deneyimlenen somut bir gerçeklik olduğunu gösteriyor.

İnsan Hikâyeleriyle Kastın Derinliği

Bir Öğretmenin Mücadelesi: Savita’nın Hikâyesi

Hindistan’ın Bihar eyaletinde doğan Savita, Dalit kökenli bir ailenin ilk üniversite mezunu. Okulda sürekli dışlanmasına, öğretmenlerinin onu küçük düşürmesine rağmen, bugün bir devlet okulunda öğretmenlik yapıyor. “Beni en çok kıran şey, kim olduğum değil, kim olduğumu bilmeden yargılamalarıydı” diyor Savita. Onun hikâyesi, kastın görünmez zincirlerine rağmen insan iradesinin gücünü hatırlatıyor.

Modern Dünyada Kastın Yeni Yüzleri

Kast sistemi sadece Güney Asya’ya özgü değil. Amerika ve Avrupa’da göçmen topluluklar içinde de benzer sosyal tabakalaşmalar gözlemleniyor. Örneğin, 2020’de ABD’de yapılan bir araştırma, Hint kökenli göçmenlerin %25’inin iş yerinde kast temelli ayrımcılığa maruz kaldığını ortaya koydu. Bu durum, küreselleşmenin kast gibi yapıları ortadan kaldırmadığını, aksine onları yeni formlara soktuğunu gösteriyor.

Kastın Geleceği: Değişim Mümkün mü?

Eğitim ve Aktivizmin Rolü

Kast sisteminin çözülmesinde en etkili araçların başında eğitim ve toplumsal farkındalık geliyor. Sosyal medya ve aktivist hareketler sayesinde genç kuşaklar, doğuştan gelen statülerin meşruiyetini sorgulamaya başladı. Kadın hareketleri, Dalit örgütleri ve eşitlik savunucuları, kastın sadece bir tarihsel kalıntı olmadığını, bugün hâlâ mücadele edilmesi gereken bir mesele olduğunu hatırlatıyor.

Toplumu Birlikte Dönüştürmek

Kast, bize sadece toplumların nasıl organize olduğunu değil, adalet, eşitlik ve insan onuru için ne kadar yol kat etmemiz gerektiğini de gösteriyor. Bu yüzden mesele yalnızca Hindistan’a ya da geçmişe ait değil; hepimizin vicdanını ilgilendiriyor.

Peki siz ne düşünüyorsunuz?

Kast gibi katı toplumsal yapıların gelecekte tamamen ortadan kalkması mümkün mü? Sizce toplumlar bu görünmez zincirleri nasıl kırabilir? Görüşlerinizi paylaşarak bu önemli tartışmaya siz de katkı sunun.